Để hiểu về tranh hoa điểu ta nên phân ra thành các chủ đề, trong mỗi chủ đề các họa gia sẽ vẽ một hoặc một số vật biểu trưng để gửi gắm tình cảm, tâm tư của mình vào đó. Dưới đây là các chủ đề chính của tranh hoa điểu.
a/ Tứ Quân Tử
Đó là bốn loài Mai, Lan, Cúc, Trúc. Mỗi loại có một đức tình đặc trưng và rất gần với các đức tính của người Quân Tử trong Nho Giáo.
· Mai: hoa mai nở rộ vào đầu xuân sau khi đã chịu đựng cái giá lạnh của mùa đông.
· Lan: diểm kiều mãnh mai, hoa của nó lâu tàn có hương thơm kính đáo
· Cúc: sau khi trải qua một đợt nắng khắc nghiệt của mùa hè nhiều loại rụng lá trơ trọi vào mùa thu thì cúc lại đua nhau nở qua, tô điểm cho đời bằng nhiều màu sắc khác nhau.
· Trúc: thân cây ngay thẳng, thể hiện tinh thần tiết tháo trước gió mưa nghiệt ngã.
Ngoài ra, Cúc và Mai còn được ca ngợi cùng với câu Tùng. Người xưa gọi là Tuế hàn tam hữu 歲寒三友 ba người bạn khi trời lạnh. Mặc dù trong mùa sương tuyết các cây khác đều không chịu đựng nổi, khô héo nhưng Tùng, Cúc, Mai vẫn sừng sửng tốt tuơi.
b/ Hoa trái và cây cối
Hoa có một địa vị rất đặc biệt trong đời sống văn hóa. Hoa có thể làm đại diện cho một nước gọi là Quốc Hoa. Mỗi loại hoa phổ biến thường biểu trưng cho một ý nghĩa trong đời sống tinh thần, hội họa cũng lấy đó mà làm nguồn cảm hứng sáng tác. Ý nghĩa biểu trưng thường dựa vào hai đặc điểm chính, hoặc là do bản thân điều kiện sống trong thiên nhiên hay vẽ đẹp của chúng, hoặc là do tên gọi (phát âm) của nó khiến ta liên tưởng tới sự tốt đẹp trong cuộc sống.
Ngoài bốn chủng loại đã nói ở phần a/, dưới đây là ý nghĩa biểu trưng của các loại hoa, trái và cây cối thường thấy trong hội họa Trung Hoa
· Hoa Mẫu Đơn: ngoài vẽ đẹp lộng lẫy, rực rỡ vốn có, hoa mẫu đơn còn tượng trưng cho sự phú quý.
· Hoa Sen: ngoài nét đẹp tinh khiết, giản dị, Sen còn nói lên cái bản chất ‘gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn’
· Trái Đào tiên: thể hiện sự tường tồn, đắc thọ.
· Cây ngô đồng: trong thi ca, cây ngô đồng thuộc loại cây quí phái, hoa của nó là ‘vương giả chi hoa’. Còn thân cây thì to lớn sừng sửng giữa trời.
Tranh tôn giáo phong phú và đa dạng nhất có thể nói là những bức bích họa ở thành phố Đôn Hoàng như đã nói ở trên. Tranh Thủy Mặc về tôn giáo cũng rất phong phú, đặc biệt là tranh Thiền với kỹ pháp Tả Ý thật giảmn dị nhưng độc đáo, sâu sắc rất họp với triết lý Thiền.
- Cấu tứ trong tranh :
1. Quả đào với 5 con dơi ngụ ý Ngũ Phúc Lâm Môn 五福臨門. Ngũ Phúc là: phú 富(giàu), thọ 壽 (sống lâu), khang ninh 康寧 (khỏe mạnh), du hiếu đức 攸好德 (yêu nhân đức), khảo chung mệnh 考終命 (chết êm ái).
2. Quả phật thủ với con bướm ngụ ý sống lâu đến 70-80 tuổi, vì quả phật thủ tượng trưng cho thọ hay phúc, con bướm (điệp) ngụ ý già 70 tuổi (điệt 耋 ) hay trùng điệp (điệp 疊), tức là phúc thọ trùng điệp 福壽重疊.
3. Quả phật thủ (phúc) với quả đào (thọ) và quả lựu (đông con) ngụ ý tam đa 三多: đa phúc 多福 (nhiều phúc), đa thọ 多壽 (rất thọ), đa nam tử 多男子(nhiều con trai).
4. Quả phật thủ, quả đào, quả lựu với 9 miếng ngọc như ý ngụ ý «tam đa cửu như» 三多九如 nghĩa là chúc cho phúc thọ, con cháu đầy đàn, bền vững.
5. Quả lựu đã bóc vỏ một phần để lộ hạt ra ngụ ý «lựu khai bách tử»榴開百子(lựu mở ra sinh trăm con).
6. Quả lựu với 5 cậu bé con ngụ ý mong cho con cái sau này đều hiển đạt như 5 con của ông Đậu Yên Sơn đời Tống.
7. Quả lựu 榴 (ngụ ý lưu truyền 流) với cái mũ 冠(ngụ ý tước quan 官), cái đai lưng (đái 帶), cái thuyền (thuyền 船 , đọc giống truyền 傳 ) ngụ ý mong cho «Quan đái truyền lưu»官帶傳流 (đai lưng của quan được lưu truyền, tức là được phong quan tước nhiều thế hệ trong gia tộc).
8. Hai quả thị (ngụ ý sự việc) với ngọc như ý là mong «Sự sự như ý» 事事如意 (vạn sự như ý).
9. Cây ngô đồng 桐 (đồng âm với đồng 同 : cùng với) với con hươu (lộc 鹿 , đồng âm với lộc 禄: bổng lộc) và chim hạc 鶴 (trường thọ) là ngụ ý «Lộc thọ đồng lộc hạc» 禄壽同鹿鶴 (được bổng lộc và sống lâu như hươu, hạc).
10. Chim hỉ thước 喜鵲 (vui vẻ) đậu cây ngô đồng 桐 (đồng âm với đồng 同 : cùng với) là ngụ ý «đồng hỉ» 同喜 (mọi người cùng vui vẻ).
11. Đứa trẻ cỡi trên lưng con kỳ lân tay cầm bông sen (liên 蓮 ) và ống sáo (sinh 笙) là ngụ ý «Liên sinh quý tử» 連生貴子 (liên tiếp sinh quý tử).
12. 4 đứa trẻ: đứa cầm cành táo (tảo 棗 , đồng âm với tảo 早: sớm), đứa cầm ống sáo (sinh 笙 ), đứa cầm cái ấn quan văn, đứa cầm cái kích quan võ là ngụ ý mong: sớm sinh con cái sau này thành quan văn hay quan võ.
13. Đứa trẻ ăn mặc sang trọng (phú 富), cổ đeo cái khánh 罄(đồng âm với khánh 慶, hiểu là may mắn hạnh phúc) đang ngắm bầy cá vàng (ngư 魚, hiểu là dư thừa)là ngụ ý mong: giàu có, đông con, hạnh phúc có thừa.
14. Chim hỉ thước 喜鵲 đậu cành mai 梅 (đồng âm với mỗi 每: mọi người) cành trúc 竹(đồng âm với chúc 祝: chúc mừng) là ngụ ý mong cho mọi người đều vui vẻ.
15. Trúc mai 竹梅 ngụ ý mọi người may mắn, XỨNG ĐÔI VỪA LỨA, MÔN ĐĂNG HỘ ĐỐI và BÁCH NIÊN NGẪU HỢP.
16. Mai, trúc với con mèo và con bướm là ngụ ý mong mọi người sống lâu đến 70-80 tuổi.
Liên Hệ
+ E : ktshuynhngocminh@gmail.com
Cám Ơn Các Bạn Đã Xem, Mời Các Bạn Xem Thêm Các Bài Viết Khác Bên Dưới
ze: large;">
17. Mẫu đơn 牡丹(phú quý) với con gà (kê 雞 đồng âm với cát 吉: tốt lành) ngụ ý «phú quý cát tường» 富貴吉祥.
18. Con khỉ (hầu 猴) trèo cây phong (phong 楓) có cái ấn 印 cột vào cành cây ngụ ý «ấn phong hầu» 印封侯, tức là được thăng quan tiến chức nói chung.
